Milan Kundera

**Milan Kundera**

Moted:	1 prilul 1929 Brno, Královo Pole[*], Brno
Deadam:	11 yulul 2023 7th arrondissement of Paris[*], Paris
Lifatopam:	Paris, Purkyňova street[*], Rennes
Cal(s):	hilautan[], librätan[], hitradutan[], hilautan lekonedas[], hidramatavan[], hiprofäsoran[], hipoedan[], dramaturge[], hibalädan[], hiprosadan[]
Tatät(s):	Fransän, Tsyegän, Tsyegän-Slovakän[], statelessness[]
Matan(s):	Věra Kunderová[], Olga Haasová[]
Pal(s):	Ludvík Kundera[], Milada Kunderová[]
Dispenäd:

Hiel Milan Kundera (pron: ['mɪlan 'kundɛra]) (pämotöl tü 1929 prilul 1 in Brno, Tsyegän – ädeadöl tü 2023 yulul 11 in Paris, Fransän) äbinom lautan se Tsyegän, kel elautom lebukis in Tsyegänapük ed in Fransänapük. Sevädom bu val as lautan lebukas: Leit Nesufovik Bina, Buk Smila e Glöma e Coged.

Lifajenäd[redakön • redakön fonäti]

Pämotom ninü famül vemo kulivik zänoda-kladik hiela Ludvík Kundera (1891-1971): tidäb noatädana Leoš Janáček ä musigavan ä pianodan veütik in Tsyegän, dilekan Musigakadäma di Brno de 1948 jü 1961. Ätidom eli Kundera ad musigön me pianod. Poso, el Kundera ästudom musigav e musiginoatädami. Fluns e tefs musigavik kanons patuvön zi vobotem omik; igo anikna äpladon noatis ini vödem okik ad blöfön bosi.

Lautan äfinükom zänoda-julüpi okik in Brno ün 1948. Ästudom literati e jönavi lä Stitod Lekanas Nivera hiela Charles; pos studayels bal ye älovepladom oki lü Stitod Biomagodemas Kadäma Lekanas Plösenik in Praha, kö balidnaedo äkomom pö tidods dilekama e vödemipenama biomagodemas. Ün 1950, pämütom nelaidüpiko ad ropön studi okik sekü kods bolitik. Pos gredätükam ün 1952, päcälom as spikädan dö volaliterat lä Kadäm Biomagodemas. El Kundera ädutom lü menäd Tsyegänas yunik, kels no jenöfo ibelifons Repübliki Tsyego-Slovakänik demokratik bükrigik. Tikamagotem onsik päflunon levemo fa Volakrig Telid e Koupam Deutänik; kludo, ün 1948, el Kundera, nog yunan, äslopikom Paleti Kobädimik Tsyegänik ettimo reigöli. Ün 1950 ye el Kundera, kobü lautan Tsyegänik votik: hiel Jan Trefulka, pämütom ad seditön se palet sekü „dunöf tapaletik“. El Trefulka äbepenom jenoti at in koned okik: Pršelo jim štěstí (Läb äreinon su ons, 1962), ed el Kundera ägebom jenoti as sid cifayegäda lekoneda okik: Žert (Cog, 1967). El Milan Kundera pädönuletom ini palet ün 1956, ab nogna päsemöfom ün 1970. El Kundera, kobü lekanans e lautans Tsyegänik votik äs hiel Václav Havel, äkompenom pö „Florüp di Praha“ yela 1968: period brefüpik fredima votastidik, kel fino pänosükon fa tatak militik Balatama Sovyätik ün gustul yela 1968. El Kundera äbleibom krütön kobädimi Tsyegänik, ed ädisputom fäkädiko ko el Václav Havel in gaseds, äsagölo, das valans äsötons blebön takediks, das „nog nek pafanäböpon sekü ceds okik“, e das „sinif Fluküpa di Praha ba obinon veütikum, ka ut Florüpa di Praha“. Fino ye el Kundera äklemon drimis okik ed äfealotädom lü Fransän ün 1975. Ebinom tatätan Fransänik sis 1981.

Vobotem[redakön • redakön fonäti]

In lekoned balid omik: Coged, äjafom bepenami satirik natäla perioda kobädimik. Sekü krüt omik tefü Sovyätans e nütatak lomäna omik, el Kundera päpladom ini „lised blägik“ e vobots omik päxilons brefüpo pos lüköma Sovyätanas. Ün 1975, el Kundera ämofugom lü Fransän. Us älautom Buki smila e glöma (1979), kel äkonon mödo dö Tsyegänans, kels ätaons ta reigamod Sovyätik ön mods mödik. Mig nekösömik lekoneda, konotakonleta e lautanatikodas, buk at ägivon toni vobotas posxilik omik.

Ün 1984, äpübom Leiti nesufovik bina: vobot famikün okik. Buk at bepenon natäli brekovik fätota pösodik, e vio lifüp te balna pebeliföl kanon-la neai pabelifön, ibä no dabinon mög dönuama, sperimänta. Ün 1988, dilekan Lamerikänik: hiel Philip Kaufman äprodom biomagodemi tefädiko benosekiki stabü lekoned at. El Kundera äfavikom dö on, e pos atos äproibom dönufomami alseimik lekonedas omik ad biomagodems. Ün 1990, el Kundera äpübom Nedeadöfi. Lekoned at (lätik in Tsyegänapük fa om pepenöl) äbinon kosmopolikum ka votiks ed älabon ninädi klülikumo filosopiki (e läs bolitiki), kelos ägevon toni vobotas posik oma.

El Kundera ya mödikna ädönuom, das mutom palelogön as lekonedan in valem, no as lautan bolitik. Küpets bolitik tio enepubons in lekoneds omik (pos Buk smila e glöma), pläamo ven tefos yegädis filosopik veitikum. Stül ela Kundera, ai pemigöl ko bespiks filosopik, päflunöl vemo fa lekoneds hiela Musil e buks hiela Nietzsche, pagebon i fa lautans: Alain de Botton e Adam Thirlwell. El Kundera getom flunis omik, äsä om it dönuom süvo, noe de hiels Giovanni Boccaccio e Rabelais, abi de hiels Laurence Sterne, Denis Diderot, Robert Musil, Witold Gombrowicz, Hermann Broch, Franz Kafka e Martin Heidegger.

Süvo bespikom yegädis musigik, tefü musig pöpedik Tsyegänik, e saitom hielas Bartók e Janáček, ed i lüükom noatis musigik (Coged) lü vödem, u bespikom hieli Schoenberg e musigi nentonik, äsi sekis bolitik (Nesev).

Buks lätik oma binons in Fransänapük, distü buks büik, kels päpenons in Tsyegänapük; vü 1985 e 1987, ägudükumom tradutodis Fransänik onas. Sekü atos, buks valik oma nu dabinons in Fransänapük labü nämät ot rigavödema.

Buks omik petradutons ini püks mödik näi Tsyegänapük e Fransänapük, vü kels püks Linglänik, Deutänik, Spanyänik, Nedänik, Portugänik, Grikänik, Litaliyänik, Tsyinänik, Särbiänik e Yapänik.

Penamastül e filosop[redakön • redakön fonäti]

Pösods in lekoneds ela Kundera süvo pabepenons as yegäds magäla omik, distü mens jenöfik, kels kompenons pö konot. El Kundera labon demädi gretikum pö vöds, kels fomons onis, kas pö logots füsüdik onas. In buk okik: Lekan lekoneda, lesagom, das magäl reidana itjäfidiko lölöfükon jäfoti lautana. Dunom atosi ad kanön bejäfön te veütikosi. Nomiko logots, ed i vol ninik pösoda (vol lanavik), no veütons.

Ya pemobos (fa hiel François Ricard, 2003), das el Kundera vobom se tikädöp „vobotema lölik“, o. b. no miedükom tikamagotis okik ma gretot lebuka te bala. Jiniko yegäds dabinons zi e love vobotem lölik, e gredät nulik alik tikama omik, soäsä jonon oki in buks, yufon pö vätälam tefü tikamagots at. Ans yegädas at binons xil, dientif, lif love mied (love löf, love lekan, love fef), jenav as dönujen laidulik, nenropik, e blesir lifa läs „veütika“.

Ömans pösodas fa om pejäfölas stabons su bal yegädas at negönü menöf lölöfiko edagloföl. Pats tefü pösods binons nomiko ga lufümiks. Süvo pösods cifik plu bal pagebons pö lekoned; ön jenets anik, igo distükom löliko pösodi bal e fövom konoti me pösod lölöfiko votik.

Prems[redakön • redakön fonäti]

Ün 1985, el Kundera ägetom Premi di Jerusalem. Lasumaspikäd omik päpübon in yegedakonlet omik: Lekan lekoneda. Ya pesagos, das pevätälom as lisitan pro Prem di Nobel pö literat (ma el Guardian Linglänapükik). Ün 2000 ägetom Premi di Herder.