Pietro Poletti
| Moted: | 1845 Albese con Cassano |
| Deadam: | 1914 Shanghai (Tsyinän) |
| Cal(s): | hi-Volapükavan, lexicographer[*] |
| Tatät(s): | Regän Litaliyäna[*] |
Hiel Petro Poletti (1846 yanul 14 in Albese con Cassano, provin: Como, Litaliyän - 1915 mäzul 12 in Shanghai, Tsyinän) äbinom Volapükan Litaliyänik, kel ädugom Volapüki ini Tsyinän. Dü lif oka äcalom pö melatoläd Tsyinänik lampörik in Amoy, e latikumo de 1902 in Shanghai. Äbinom nolavan lanälik literata Tsyinänik ä lautan sevädik difikas lebukas Litaliyänapükik e Linglänapükik dö pük Tsyinänik.
I pö jäfüd Volapükik äsevädükom oki as slopan zilik püka at ä kevoban nämik pö stäänükam e pakam ata, pato in Tsyinän tö Amoy e Shanghai, efe medü tidodems e Volapükalebuks ömik.
Ün setul yela: 1887 ädagetom de Schleyer diplomi tidana Volapüka, ün mayul yela: 1890 uti profäsorana Volapüka, ed ün dekul yela: 1891 uti xamana Volapüka. Timü dönunoganükam kadäma ün 1890 nem ela Poletti ya komädon in lised limanas, ab pas ün 1894 ädagetom diplomi kadämana. Ün setul yela: 1893 älüyumom ad Volapükaklub valemik, kel pifünon fa kadämal Joseph Bernhaupt in Beirut (Süriyän).
In Amoy e latikumo in Shanghai ätidom Volapüki flenes Tsyinänik mödik oka. Pato ün laf telid yela: 1899 num Volapükanas Tsyinänik ävedon gretikum sekü töbidam oma. Mödikans tidäbas omik ävipons ad spodön ko foginänans, ed el Poletti ädatikom metodi ad fasilükön atosi: äbüedom bükön ladetis Tsyinänapükik beladetäbas in fomät mäkas gretik, kelis foginänans äsötoms kleibön sui spodots tefik okas. El Poletti id äsirkülükom sotis tel potamäkas sonemik: volapotamäks, efe bali mö franazims 50 e votiki mö franazim lafik. Volapotamäks at sui spodots pökleiböls äjonidons ad küpälükön penediblinanis Tsyinänik ad peneds Volapükanes piladetöls. El Poletti äpenom obes ettimo dö atos sökölosi (se pad: 5 nüma: 29 de 1897, dekul gaseda: Nuns blefik se Volapükavol, ini Volapük nuik petradutöli): „Ladets Tsyinänapükik nen malats Tsyinänik binons negeboviks, nenvöladiks, nesuemoviks e kofudükons. Binos riskädik ad penön ladetis nen malats Tsyinänik, bi if ek ogebonöv ladetis somik te me tonats netik, latinik u Volapükiks, spodots täno luveratiko ai poperonsöv. Kludo alan, kel desiron ad labön ladetis kuratik, kleibonös u gebonös kobiko e malatis Tsyinänik e tonatis Volapükik. Gespikü bonedans anik, sagob, das „volapotamäks“ obsik fomons dili patik ä veütiki ladeta Vpanas Tsyinänik, yuföli potanis Tsyinänik ad dasevön Vpanis...“
Semikna el Poletti älautom yegedis pro Volapükagaseds (a.s., yeged tiädü „Dö vämäk“ in „Kosmopolan“, Volapükagased Stralopik, nüm: 28 de 1896 mayul 1). El Poletti it äpübom sis 1888 Volapükagasedi tiädü „Van kuo thung hua“ (万国通话, Wànguó tōnghuà = „pük nomik pro nets valik“). Gased at äpubon in Amoy dü yels ömik ye no nomiko ün mul alik. Me nüm: 21 gaseda okik ün 1895 äprimom pübi ela „Vödabuk volik“, kela alna pö nüm fövik alik dil mö pads 20 äpubon. Leigüpo epübon vödabuki Tsyinänapükik-Linglänapükik, suämü frans 12,50. Vödabuk at ninädon balido lisedi lafabik vödas Tsyinänik 12.650 e telido lisedi vödas ot peleodüköl ma stamäds ko prons ma dialeg di Beijing, kosädapük valemik in Tsyinän. Jäfüdisevans älobons vemo lebuki at.
El Poletti nenspeto ämalädikom in Shanghai, ed ädeadom tü 1915 mäzul 12. Dub vobods e töbids omik nendoto meritom pladi veütik in jenav Volapüka.
Lautots
[redakön • redakön fonäti]- A Chinese and English Dictionary, new and enlarged edition.
Literat
[redakön • redakön fonäti]- Haupenthal, Reinhard. 1982. Volapük-Bibliographie. Hildesheim, Zürich, New York: Georg Olms Verlag. (Päpüböl kobü dabükot nulik ela Volapük die Weltsprache ela Schleyer.)
- Kniele, Rupert. 1889. Das erste Jahrzehnt der Weltsprache Volapük. Verlag von A. Schoy, Buchhandlung, Ueberlingen a. B. (Dönu päpübon ün 1984 fa Reinhard Haupenthal, Saarbrücken: Editions Iltis.) (Vödem rigädik, ma dabükot balid).
- Spielmann, Sigmund. 1887. Volapük-Almanach für 1888, verfasst von Sigmund Spielmann. I. Jahrgang. Lekaled volapüka plo yel balmil jöltum jölsejöl, pelautöl fa Spielmann Sigmund. Yelüp balid. Leipzig: Mayer. (Vödem rigädik.)
- 1935. Kadäman: ‚Pietro Poletti‛. Volapükagased pro Nedänapükans, nüm: 4, pads: 29-30. (Vödem rigädik).