Dadeadamajenot ün Lordovig-Silur

Dadeadamajenot ün Lordovig-Silur, is „End O“ panemöl.

Dadeadamajenot ün Lordovig-Silur äbinom telid gretikün dadeadamajenotas jenotema Tala ma dötum elas genera änepuböl.

Jenotem

Dadeadams äjenons bü yels za 444-447-balions ed äfomons miedi vü periods: Lordovig e Silur. Dü dadeadamajenot at, votikams mödotas löminasotas anik (karbin, loxin) äjenons, kelos tikodükons, das mögiko ädabinons deadamajenots distik anik dü tim tefädiko brefik.

Ün tim at, lifafoms komplitik valik älifons in mel. Famüls melik za 100 ädadeadons, o. b. za 49% elas genera - täxet konfidovikum, ka mödot nimasotas (l. Rohde & Muller 2005). Grups elafas Brachiopoda e Bryozoa vemo äsmalikumons, kobü num gretik famülas trilobitas, elafas Conodontia e Graptolita.

Kods mögik

Dadeadams at atimo pastudons kuratiko; teorod fa mödikünans pabuüköl lesagon, das päkodons fa prim gladatimäda lunüpik, ba gladatimäd nämöfikün Fanerozoiga, ma fösils timäda Hirnantian pos klimat vamikum patedik Lordoviga. Jenot at pabefoon fa nemödikam ela CO₂ vapasferik, kelos äflunon melis nedibik, kö älifons lifafoms ti valiks. Du suskontinän Gondwanop äsveamon love sulüdapov, gladajüds päfomons su on. Rets onas petuvons in Nolüda-Frikop e Sulüda-Merop (attimo nog dils Gondwanopa). Gladatimäds ceinons vati mödik ini glad, kelos donükon melanivodi; dü periods vamikum, güo, glad smeton e löpükon melanivodi. Dü timäd at, melanivod anna älöpikon ed ädonikon; mels stäänik nedibik kontinänik ai äsmalikons (kelos änosükon lifapladi nimas mödik) e poso dönu ai ägretikons, labü num nemödikum nimafamülas e so äsmalükölo lifadistöfi (Emiliani 1992: 491). In Nolüda-Frikop, Julien Moreau änunom gladatimädis lul ([1] kobikama ela IGCP, setul yela 2004, pad: 26 e foviks).

Teorod Splodüla Gamma-Stralas

Nolavans nivera di Kansas ed ela NASA emobons, das dadeadams balid mögiko päkodons fa splodül gamma-stralas, ba se ster äsplodöl fagotü lifayels läs 6.000 de Tal. Splodül deksekunik äkanonöv distukön sunädo lafi lozina vapasfera talik, kelos ägretükumonöv vemöfi stralama susviolik pro lifafoms sürfatik valik (keninükamü utafs, kels äprodons loxini). Atos ädeidonöv sotis mödik ed älöpükonöv vamoti sürfata[2]. Do teorod at binon mögik, no nog dabinon klülabots kleilik, das splodül gamma-stralas soik föro äjenon.

Fin jenota

Fin jenota telid äjenon, ven gladems äsmetöl älöpükons ed äleigavetükons melanivodi. Lif dönu äprimon ad volfön e mödikumön: pos dönutuvatam kontinänaziläkas gretik primü Silur, lifadistöf nimatribütas ilailiföl ägretikon vifiko.

Bal proyegas veütik atimik ela UNESCO (IGCP: International Geoscience Programme, ü: Program Talanolavik Bevünetik), pos seks gudik demü maf lifadistöfikama Lordoviga, nu labon zeili ad sukön kodis füsüdik e kiemavikis lifadistöfikama at (demölo, bevü votiks, votikamis klimata, melanioda, volkanama; kontinänamuf; fluns plödatalik; e l.), äsi dadeadama finü Lordovig, ed i dönulifadistöfikama dü Silur [3].

Reidolös i yegedis:

• Volafinajenot
• Dadeadamajenot ün Pärm-Triat

Fonäts

• Emiliani, Cesare. 1992. Planet Earth : Cosmology, Geology and the Evolution of Life and Environment
• Rohde & Muller. 2005. Cycles in Fossil Diversity. Nature Nüm: 434, Pads: 208-210.

Buks

• Gradstein, Felix, James Ogg, and Alan Smith, eds., 2004. A Geologic Time Scale 2004 (Cambridge University Press).
• Hallam, A. and Paul B. Wignall, 1997. Mass extinctions and their aftermath (Oxford University Press).
• Webby, Barry D. and Mary L. Droser, eds., 2004. The Great Ordovician Biodiversification Event (Columbia University Press).

Yüms plödik

In Linglänapük:

• Jacques Veniers, "The end-Ordovician extinction event": naböfodönuam yegeda hielas Hallam e Wignall, 1997.