Jump to content

Ichthyosauria

Se Vükiped: sikloped libik
(Pelüodükon de pad: Liktiosaur)
iIchthyosaurians
Timäd fösilik: zänoda-Triat jü fin Kretata
Ichthyosauria, Holzmaden, se Mused di Wiesbaden.
Ichthyosauria, Holzmaden, se Mused di Wiesbaden.
Dakipastad
Edadeadöl (fösil)
Dadiläd nolavik
Regnum: Animalia
Phylum: Chordata
Classis: Sauropsida
Subclassis: Diapsida?
Superordo: Ichthyopterygia
Ordo: Ichthyosauria
Blainville, 1835
Families

Liktiosaurs (Vöna-Grikänapük: ιχθυς siämü „fit“ e σαυρος siämü „lasär“) äbinons melaräptuls gretik, kels äsümons ad fits e delfins atimik. Liktiosaurs älifons dü dil gretik Mesozoiga: äpubons bü yels za 230-balions, brefüpo pos pub dinosauras, ed ädadeadons bü yels za 90-balions, mö yels za 26-balions bü nepub dinosauras. Dü zänoda-Triat, liktiosaurs ävolfons de länaräptuls (no nog pedientiföls), kels ägeikons lü vat, ön mod sümik ad ut delfinas e valütas nutimikas. Äbundanons ün Yurat, jüs päplaädons ün Kretat fa plesiosaurs as yagafs disvatik veütikün. Fomons roodi: Ichthyosauria (ü Ichthyoptergia, do nem at adelo pagebon kösömiko ad nemön kladi löpikum, kel keninükon roodi: Ichthyosauria).

Bepenam

[redakön • redakön fonäti]

Liktiosaurs äbinon zänedo lunotü mets 2 jü 4 (do anikafs àbinons smalikum, e bids anik äglofons plu), älabons kapi sümik ad ut delfinas, e snudi lunik ä tutilabiki. Svimafs vifik, äs fits nutimik, liktiosaurs ma jin ädaivons dibiko, äs valüts anik nutimik (Motani 2000). Petaxetos, das liktiosaurs äfägons ad svimön vifotü milmets 40 a düp. Äsä elafs Cetacea nutimik (valüts, delfins), änatemons luti. Do äbinons räptuls ivolföls de nögafs, äbinons lifamotamiks, kelos no binon so bisarik äsä jinos pö logot balid: melanims lutinatemöl valik mutons u kömön sui jols ad nögön, äs tortugs e melasneks anik, u motön nimülis lifik lä vatasürfat, äs valüts e delfins. Klülädü koaps fitafomik onsik, so pötiks pro svim vifik, äbinosöv go fikulik pro liktiosaurs ad kripön sui jol e nögön.

Magods liktiosauras yela: 1863.

Ma taxets fa hiel Ryosuke Motani [1], el Stenopterygius lunotü mets 2,4 ävetoton mö milgrams 163-168, ed el Ophthalmosaurus icenicus lunotü mets 4 ävetoton mö milgrams 930-950 (toun ti bal).

Do liktiosaurs älogotons as fits, no äbinons fits. Lifavan Stephen Jay Gould äsagom, das liktiosaur äbinon sam gudikün volfama kobüköl: sümikos pö fitas e liktiosauras no sinifon, das äbinons röletafs nilöfikl; sinifons güo, das älifons dis vat, e pimütons ad völfön binodis sümik.

Magod liktiosaurabomema.
Fösil liktiosaura yunik, se Mused Nimavik di Hamburg.
„volfam kobüköl fitas e liktiosauras äbinon so kuratik, das liktiosaurs ävölfons i bäkafäini e göbi kuratiko in top gudik, e labü fom pötik pro svim. Koapabinets at vedons nog küpädikums, ven memoy, das ivolfons de nos: räptuls: büafs länik onas älabons nosi su bäk u su göb okas, de kels fäins äkanonsöv volfön.“

Pö magods balid liktiosauras ibo ädefon bäkafäin, kel no älabon bomabinod düfik, jüs fösils gudikumo pidakipöl pätuvons ün 1890 in fomam di Holzmaden in Deutän, pö kels nüped bäkafäinas älogädon. Dinäds balik ädälons kipedi at nüpedotas koapadilas molik.

„Gub“ liktiosaura, se el Charmouth Heritage Coast Centre.

Liktiosaurs älabons limis fäinafomik, kels ba pägebons ad stirön e lüodükön svimi, ab ne ad müfön nimi: atosi ädunon göb, sümik ad ut jakas nutimik. Göb älabon dilis tel; dil donik pästüton fa bäkabom, kel äblegon donio.

Flanü süm ad fits, liktiosaurs ävölfons patis anik, kels änilöfükons onis ad delfins. Sekü atos liktiosaurs e delfins älabons logoti sümik, kelos tikodükon, das älabons lifamodis sümik.

Liktiosaurs fitafomik mödik äfidons nenvirebafis melik (a. s. Cephalopoda, soäs elafs Belemnoidea). Liktiosaurs primöfik anik älabons tutis pötik pro troiv koanas; too luveratiko äfidons ledino fitis. Bids gretikum anik älabons maxülis vetik e tutis, kels tikodükons, das äfidons räptulis smalikum. Liktiosaurs ädifons so vemo de ods tefü gretot, ed älailifons so lunüpiko, das luveratiko äyagons nimis go distöfikis. Liktiosaurs patedik älabons logis vemo gretikis, kels päjelons dub bomalin, kelos tikodükon, das ba äyagons neito.

Jenotem tüvas

[redakön • redakön fonäti]
Ichthyosaur mounted skeleton (Charmouth Heritage Coast Centre).

El genus: Ichthyosaur päbepenon balidnaedo ün 1699 stabü fösilabrekots in Velsän pitüvöls.

Virebs fösilik balid päpübons telna ün 1708 as blöfs füsüdik Tuvatama Valemik. Liktiosaur fösilik lölöfik balid pätuvon ün 1811 fa Mary Anning in Lyme Regis in top, kel anu panemon Jurasic Coast (Jol Yuratik). Poso ätüvof bidis difik kil.

Ün 1905, „Vestigatäv Lasärik“ yela: 1905, cifü hiel John C. Merriam se Niver di California e pefinenöl fa jiel Annie Alexander, ätuvon bomemis 25 in zänoda-Nevada, kel ün Triat äbinon mel nedibik. Ans bomemas at binons anu dil konleta Museda Fösilavik Nivera di California. Bomems votik binons nog in klif e kanons palogön in Tatalegad: Berlin-Ichthyosaur State Park in komot: Nye, in tat Lamerikänik: Nevada. Ün 1977, liktiosaur triatik: Shonisaurus ävedom fösil calöfik tata: Nevada. Ibo Nevada binon tat teik, kel dalabon bomemi lölöfik (lunotü mets 17) melaräptula at. Ün 1992, fitavan Kanadänik: jidokan: Elizabeth Nicholls (kälan calöfik melaräptulas Museda Regik: Tyrrell) ätüvof fösilabomemi gretikün, lunotü mets 23.

Jenotem volfamik

[redakön • redakön fonäti]

Liktiosaurs balid, kels äsümons buikumo ad lasärs fäinilabik, kas ad fits u delfins, sevädons se klifajüds Triatik (Olenekian ed Anisian) Kanadäna, Tsyinäna, Yapäna e Norgäna (su nisuls: Spitsbergen). Nims primöfik at ädutons lü els genera: Chahosaurus, Grippia e Utatsusaurus. Ruliktiosaurs balid at, kels anu padadilädons as els Ichthyopterygia (no as liktiosaurs jenöfik; l. Motani 1997, Motani et al. 1998), ädavedükons liktiosauris jenöfik ün zänoda-Triat. Liktiosaurs at poso ädistöfikons ad foms e bids mödik, keninükamü melasneks äs elaf Cymbospondylus (lunotü mets 10), äsi foms smalikum patedikum äs elaf Mixosaurus. Finü Triat, liktiosaurs ya äbinädons me elafs Shastasauria klatädik ed i bids ävolfölum „delfinafomikum“ Euichthyosauria (a. s. elafs Californosaurus, Toretocnemus e r.) e Parvipelvia (elafs Hudsonelpidia, Macgowania, e r.). Jäfüdisevans no baicedons tefü rölet nimas at: anans kredons, das valikafs fomons volfalieni te bali, ma kel els Shastosauria äbinons büafs bidas fitafomikum (Maisch e Matzke 2000), du votans lesagons, das els Shastosauria e liktiosaurs votik äfomons grupis nesekidik tel, kels ivolfons de büaf kobädik primöfikum (Nicholls e Manabe 2001).

Dü periods: Carnian e Norian, els Shastosauria ärivons gretotis gianagretik. Elaf Shonisaurus popularis, kel sevädon stabü bomems mödik in tat Lamerikänik: Nevada pätuvöls, älabon lunoti mö mets 15. Els Shonisaurus perioda: Norian sevädons stabü bobems se flans bofik Pasifeana. Elafs Himalayasaurus tibetensis e Tibetosaurus (luveratiko nim ot) petuvons in Tibetän. Liktiosaurs gretik at (lunotü mets 10-15) bo dutons lü el genus ot, lü kel duton i el Shonisaurus (Motani et al. 1999; Lucas 2001, pads: 117-119). Elaf Shonisaurus sikanniensis gianagretik, kela fösils pätuvons in fomam di Pardonet in provin Kanadänik: British Columbia fa jiel Elizabeth Nicholls, äkanon rivön lunoti mö mets plu 21: melaräptul gretikün jünu sevädik.

Giananims at (kobü i röletafs smalikum oksik) jiniko änepubons finü period: Norian. Liktiosaurs perioda: Rhaetian (ün fin Triata) sevädons se Linglän, e ya äsümons vemo ad liktiosaurs prima Yurata. Äs dinosaurs, liktiosaurs e timakompenafs oksik: plesiosaurs älailifons pos dadeadamajenot fina Triata, e sunädo ädistöfikons ad fulükön pladis vagik ün prim Yurata.

Magod ela Ichthyosaurus fa hiel Heinrich Harder.
Elaf Platypterigius longmani.

Prim Yurata, äs fin Triata, äbinon gloratim liktiosauras, kels äfomons ettimo famülis fol labü mödot gretik bidas lunotü mets 1 jü 10. Els genera timäda at äbinons: Eurhinosaurus, Ichthyosaurus, Leptonectes, Stenopterygius, e yagaf gretik: Temnodontosaurus, kobü el Suevoleviathan primöfikum, nemödiko ivotiköl leigodü büafs Triatik onik. Nims valik at äbinons delfinafomiks, do bids primöfikum äbinons ba lunikum, ka elafs Stenopterygius e Ichthyosaurus ävolfölums.

Liktiosaurs äbundanons ün zänoda-Yurat, ab distöf onsik iläsikon. Valikafs ädutons lü grup te bal: Ophthalmosauria. Äsümons vemo ad el Ichthyosaura (a. s. el Ophthalmosaurus lunotü mets 4), ed älabons fomi „drenatofa“ vemo pötiki pro svim. Logs ela Ophthalmosaurus äbinons legretiks; luveratiko nims at äyagons in vat dibik ä nenlutik.

Liktiosaurs ävedons ma jin ainog läs distöfiks du Kretat. El genus te bal se Kretat sevädon: elaf Platypterygius; do pätuvon zi vol lölik, bids te nemödiks ädabinons. El genus liktiosaurik lätik at äbinon viktim dadeadamajenota ün zänoda-Kretat (periods: Cenomanian-Turonian), soäs i pliosaurs legretik anik. Lekofiko, nims läs duinafägiks soäs mosasaurs ed i plesiosaurs labü särvigs lunik älailifons ed ämödikons. Ma jin, liktiosaurs ävedons viktims volfamalüoda oksik: no äfagons ad mätedön ko fits nulik grupa: Teleostea, kels äsvimons vifikumo e so päfanons fikulikumo fa liktiosaurs; mosasaurs, votaflano, ägebons yagamodis votik pötikum pro fitifan (a.s. lük; l. Lingham-Soliar 1999).

Dadiläd

[redakön • redakön fonäti]

In kuliv pöpedik

[redakön • redakön fonäti]
  • El Ichthyosaurus binon balaf nimas rujenavik, kelis hiel Jules Verne ämäniotom in buk okik ''Journée au Centre de la Terre'' (Täv lü Zänod Tala), in kel äbefeiton plesiosauri. In buk at ye päbepenon as vemo gretikum, kas jenöfo äbinon. Lekofiko, in buk at liktiosaur ävikodon, ab jenöfo plesiosaurs äplaädons liktiosauris as yagafs veutikün ün Kretat. I plesiosaur päbepenon in buk ela Verne as gianagretik, ab jenöfo äbinon lunotü mets 3-5.
  • In nünömapledasoköd: Half-Life, dabinon nim disvatik „liktiosaur“ panemöl (ab binon bid plödatalik).
  • In televidabiomagodem: The Land Before Time IX: Journey to Big Water (Län bü Tim IX: Täv lü Vat Gretik), dabinon liktiosaur labü nem: Mo.

Literat

[redakön • redakön fonäti]
  • Ellis, Richard. 2003. Sea Dragons - Predators of the Prehistoric Oceans. University Press of Kansas ISBN 0-7006-1269-6
  • Stephen Jay Gould. "Bent out of Shape" in Eight Little Piggies.
  • Lingham-Soliar, T. 1999. A functional analysis of the skull of Goronyosaurus nigeriensis (Squamata: Mosasauridae) and Its Bearing on the Predatory Behavior and Evolution of the Enigmatic Taxon. N. Jb. Geol. Palaeont. Abh. toum: 2134, nüm: 3, pads: 355-74
  • Maisch, M. W. & Matzke, A. T. 2000. The Ichthyosauria. Stuttgarter Beitraege zur Naturkunde. Serie B. Geologie und Palaeontologie. Nüm: 298, pads: 1-159.
  • McGowan, Christopher. 1992. Dinosaurs, Spitfires and Sea Dragons. Harvard University Press, ISBN 0-674-20770-€X
  • McGowan, Christopher & Motani, Ryosuke. 2003. Ichthyopterygia. In: Handbook of Paleoherpetology, Part 8, Verlag Dr. Friedrich Pfeil.
  • Motani, R. 1997. Temporal and spatial distribution of tooth implantation in ichthyosaurs. In: J. M. Callaway ed E. L. Nicholls (red.), Ancient Marine Reptiles, pads: 81-103. Academic Press.
  • Motani, R., Minoura, N. & Ando, T. 1998. Ichthyosaurian relationships illuminated by new primitive skeletons from Japan. Nature toum: 393, pads: 255-257.
  • Motani, R., Manabe, M., e Dong, Z.-M. 1999. The status of Himalayasaurus tibetensis (Ichthyopterygia). Paludicola2, nüm: 2, pads: 174-181. (Vödem rigädik (pdf).)
  • Nicholls, E. L. & Manabe, M. 2001. A new genus of ichthyosaur from the Late Triassic Pardonet Formation of British Columbia: bridging the Triassic-Jurassic gap. Canadian Journal of Earth Sciences toum: 38, pads: 983-1002.

Yüms plödik

[redakön • redakön fonäti]
Commons
Commons
Kobädikos
labon ragivis tefü:

In Linglänapük:


Pekopiedon se „https://vo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ichthyosauria&oldid=3282975“