Jump to content

Vükiped:Yeged adelo pevälöl/04/02

Se Vükiped: sikloped libik
El Niels Henrik Abel e dispenäd.
El Niels Henrik Abel e dispenäd.

Niels Henrik Abel (1802 gustul 5 - 1829 prilul 6), matematan Norgänik, pämotom in Nedstrand, nilü Finnøy, kö fat omik äbitom as juladilekan. Ün 1815 äprimom ad visitön leglügajuli in Christina (nem ettimik zifa: Oslo), e pos yels kil ya iblöfom täleni matematik oka me tuvedots legudik pro säkäds nulik fa hiel Bernt Holmboe pimoböls. Ün tim at, fat omik: hiel Søren Georg Abel: pastan Protästik pöfik, ädeadom, e monadinäds famüla äfikulikons vemo; ab tatapänsion smalik ädälon ele Abel ad primön studis okik in Niver di Oslo ün 1821.

Vobot veütik balid ela Abel äbinon blöf nemöga tüvedota pro leigots grada lulid (l. teorodi di Abel-Ruffini). Vestig at päpübon balidnaedo ün 1824 ön mod fikulik ä kofudüköl, e poso (ün 1826) ön mod gudikum ä fasilikum ad pareidön, in toum balid Gaseda ela Crelle. Tatapänsions votik ädälons ome ad visitön Deutäni e Fransäni ün 1825, e, pos visit domü stelavan Heinrich Christian Schumacher (1780-1850) in Altona nilü Hamburg, ästebon dü muls mäl in Berlin, kö äseivom hieli August Leopold Crelle, kel ävilom ettimo pübön delabuki matematik oma. Proyeg at pästüton fa el Abel, kel äkeblünom mödikosi pro benosek ona. Se Berlin ätävom lü Freiberg, ed us ädunom vestigis legudik oka dö sekätateor: sekäts leliptik, loveleliptik, äsi klad nulik as sekäts ela Abel sevädiks, kels pästudons vemiko. (Yeged lölik)